مدت امامت موسي‌بن‌جعفر (ع) 35 سال بود. آن حضرت از سال 148 هـ.ق يعني زماني كه 20 سال داشت تا سال 183 هـ.ق كه در سن 55 سالگي به شهادت رسيد، عهده‌دار منصب امامت و پيشوايي مردم بود....

برخي كه در پژوهش، از مراتب والاي ايمان برخوردارند، مي‌پرسند: چگونه تلاش كنيم تا مومن واقعي شويم؟ امام زين‌العابدين (ع) در پاسخ به سوال اينان، رساله حقوق را نگاشته كه در آن وظايف و مسئوليتهاي مومن در قبال خداوند و مردم مشروحاً باز گفته و در يك كلام ويژگي روابط قائم بر پايه‌هاي متوازن و عادلانه را توضيح داده است. آغاز اين رساله چنين است:

آفتاب امامت غروب مي‌كرد زيرا خداوند اين گونه مقدر كرده بود كه اين آفتاب از پس پرده غيبت صغرا و سپس غيبت كبرا پرتو افشاني كند. از اين رو امام حسن‌عكسري (ع) بر دو بينش بسيار مهم تاكيد كرد:

نخست: تاكيد بر شناخت غيبت و گرفتن بيعت براي ولي الله اعظم امام منتظر (عج).

دوم: تحكيم شالوده‌هاي مرجعيت ديني.

روز هشتم ربیع‌الاول سال 260 هجري، روز درد آلودي در شهر سامراء بود خبر شهادت امام عسكري (ع) در عنفوان شباب همه جا را فرا گرفت.

بازارها تعطيل شدند و مردم شتابان و گريان به سوي خانه امام رفتند. مورخان اين روز غمبار را به روز قيامت تشبيه كرده‌اند، چرا؟ چون توده‌هاي محرومي كه مهر و محبت خود را نسبت به امام، از ترس سركوب نظام هميشه در خود نهان مي‌داشتند، آنروز عنان عواطف خروشان خويش را از كف دادند.

1) يكي از راويان از شخصي به نام محمدبن علي نقل مي‌كند كه گفت: كار زندگي بر ما سخت شد. پدرم گفت: بيا برويم نزد اين مرد، يعني حضرت عسكري (ع) مي‌گويند مردي بخشنده است. گفتم: او را مي‌شناسي؟ گفت: نه او را مي‌شناسم و نه تا به حال او را ديده‌ام.

مقصود ما از ذكر برخي از كرامات امام براي اين است كه به حق او آگاه شويم و اين نكته را دريابيم كه ائمه هدي (ع)، همه نور واحدند و از ذريتي پاك كه خدا براي ابلاغ و اتمام حجتش و اكمال نعمتهايش بر ما، آنها را برگزيرد .... بگذاريد با هم به راويان گوش بسپاريم تا ببينيم چگونه اين كرامتها را براي ما بيان مي‌كنند:

مكه در يكي از ماههاي حرام ‹‹رجب›› پذيراي مقدم زائران بيت الله الحرام بود. زائران آداب و مناسك مربوط به زيارت خانه خدا را انجام مي دادند و به گرد آن طواف مي كردند . گاه پروردگارشان را مي خواندند و گاه نيز بتها را ... در ميان آنان زن بزرگواري نيز ديده مي شد كه او هم به طواف مشغول بود اما نه آنسان كه ديگران ، آري توجه او تنها به خداي يكتا معطوف بود. روحش لبريز از خضوع خدا گرايان و خشوع محتاجان و وقار و متانت اميدواران به فضل خدا بود . خداي يگانه را مي خواند و از او مي خواست سنگيني باري را كه از آن مي ترسيد و پرهيز مي كرد ، كاهش دهد . او پيش از اين سه پسر و يك دختر زاده بود ، اما در هيچ كدام از آنها درد زايمان مانند اين بار ، بر وي و اعصابش فشار نياورده بود .

حضرت علی (ع) به تدريج بزرگ مي شد و در ميان همسالان خود ، در كردار و گفتار ، چهره اي متمايز از آنان مي يافت. در همان ايام كه سن و سالي چندان هم نداشت با دوستانش در كنار چاهي بازي مي كرد . ناگهان پاي يكي از آنان در كناره چاه لغزيد و پيش از آن كه در چاه افتد ، علي (ع) سر رسيد و يكي از اعضاي بدن آن طفل را گرفت . سر طفل رو به پايين و در چاه آويزان و يكي از اعضايش به دست علي (ع) بود . كودكان فرياد مي كردند . خانواده آن طفل از ديدن چنان صحنه اي در شگفت ماندند . در آن هنگام علي (ع) را ‹‹مبارك›› نيز مي ناميدند . مادر طفل خطاب به مردم گفت : اي مردم ! آيا مبارك را مي بينيد كه چگونه فرزندم را از مرگ نجات داد؟!

تربيت و فضیلت امام حسن مجتبی (ع)

پيامبر (ص) علي و زهرا (ص) تربيت امام حسن مجتبي را بر عهده داشتند و با تربيت صالح و اسلامي خود وي را براي رهبري امت در آينده آماده مي کردند . در واقع خانه رسالت با آگاهي از منزلتي که حسن در آينده در جامعه اسلامي به خود اختصاص مي داد به تربيت وي اهتمام مي ورزيدند . آنان مقام و منزلت حسن را به شيوه هاي مختلف نيز به آگاهي مومنان مي رساندند . مثلا پيامبر اکرم او را بر سينه اش بالا مي برد و آنگاه بلندش مي کرد تا بايستد و يا دستانش را مي گرفت و آرام به سوي چهره مبارکش مي کشيد و مي خواند: «حزقه حزقه ترق عين بقه» -( حزقه: مرد کوتاه قامتي است که به هنگام رفتن گامهاي کوتاه بردارد.)

پگاه روز سوم شعبان از سال سوم هجرت يکي از درخشانترين و زيباترين سحرگاهان به شمار مي رود . چرا که او در اين روز با انگشتاني از نور مولودي مبارک و بزرگ را به نوازش گرفت .
در سوم شعبان نوري پاک و درخشان منزلگاه رسالت را در خود فرو برد . مولودي فرخنده پا به عرصه وجود گذاشت در واقع خداوند او را برگزيد تا تداوم بخش رسالت و مقتداي امت باشد و انسانها را از جهل و تاريکي و بندگي برهاند .

امام زين العابدين (ع) در کوران رويدادهاي سياسي که در تکوين امت اسلام و ترسيم خطوط و ويژگيهاي تاريخي آن نقش بسزايي داشتند قرار گرفته بود .
ایشان در خانه اميرالمومنین امام علي (ع) ديده به جهان گشوده بود . در آن هنگام امام علي مبارزه اي تلخ با دشمنان اسلام در جمل و صفين و نهروان را آغاز کرده بود . پدر حضرت سجاد امام حسين در آن روزگار علاوه بر همکاري با پدرش در اداره امور مسلمانان فرماندهي سپاه اسلام را نيز بر عهده داشت .

از پدر و مادري علوي به دنيا آمد . (امام سجاد و ام عبدالله دختر امام حسن مجتبي)
امام محمد باقر چهار سال پيش از واقعه عاشوراي کربلا يعني در سال 57 هجري چشم به جهان گشود .
درباره روز ولادت او ميان راويان اختلاف است . برخي ميلاد آن حضرت را سوم صفر و برخي اول رجب گفته اند . آن حضرت از نظر سني بزرگترين فرزند پدرش نبوده است اما براي تصدي منصب امامت از ديگران شايستگي بيشتري داشت و پدرش پير و فرمان رسول خدا (ص) او را به پيشوايي مردم منصوب کرد .

امت اسلام در هفدهم ربيع الاول يکصد و سي ششمين سالگرد ولادت پيامبر اسلام (ص) را جشن گرفته بودند . ) برخي از محققان مي گويند در خصوص تاريخ ولادت امام صادق نزديکترين تاريخ صواب سال 80 هجري است . در اين باره دو روايت ديگر نيز هست که تاريخ ولادت وي را درسالهاي 83 و 77 ذکر کرده اند.( در همين حال در خانه رسالت موجي از سرور شادي جريان داشت . اين خانه چشم به راه فرود آمدن کرامت و افتخاري در خود بود تا بر ارج و بلنداي آن افزوده شود .

به نظر مي رسد که روستاي ابواء واقع در بين مکه و مدينه بيش از ساير اماکن قافله هاي حجاج اهل بيت را به سوي خود جلب مي کرد زيرا آرامگاه مادر پيامبر آمنه دختر وهب در آنجا قرار داشته است .
در راه بازگشت از حج بيت الله الحرام (بحارالانوار، ج 48، ص 4، المحاسن، ج 2، ص 418) قافله امام ابو عبدالله الصادق (ع) در اين روستا توقف کرد . آن روز بنابر مشهورترين روايات 7 صفر سال 128 هـ .ق بود که امام براي ميهمانانش سفره غذا گسترده بود که پيکي از جانب زنانش به سوي او آمد تا مژده ولادت خجسته فرزندش را به وي برساند .

 ويژگيهاي شخصي امام کاظم (ع) از اين نقش مهم و مسوليت بزرگي که او مي بايست آن را به انجام مي رساند پرده بر مي دارد . اين هاشمي بزگوار سيماي درخشان قامتي به هنجار داشت و سبزه بود . و ريشي سياه و انبوه داشت که وي را دلپسند و با شکوه جلوه مي داد . القاب آن حضرت از خصوصيات مکتبي که در وي تجلي کرده بود پرده برمي داشت . او را کاظم ، صابر، صالح و امين لقب داده بودند . سرانجام آنکه زندگي او عملا از تجليات اين صفات پر فضيلت آکنده بود .

راويان مي گويند : مادر امام موسي کاظم (ع) «حميده المصفاه» نام داشت . اين زن از برزگان عجم بود . وي کنيزي خريد که در سرزمين عرب پابه هستي گذارده و رشد و نمو کرده بود . چون حميده اين کنيز را آزمود و دريافت که او در دين و خرد از ديگر مردمان برتر و والاتر است وي را براي فرزندش امام موسي بن جعفر (ع) بر گزيد و به او گفت : فرزندم! تکتم (يکي از نامهاتي اين زن بود) کنيز است اما هرگز کنيزي بهتر و برتر از این نديده ام و ترديد ندارم که اگر او را سلاله اي باشد خداوند متعال سلاله اش را بزودي پاکيزه خواهد گردانيد . من او را به تو مي بخشم و تو را سفارش مي کنم که در حق او نيکي به جاي آوري .

در دومين روز از ماه رجب سال 212 هجري مدينه منوره و قريه (صريا) به پيشواز ولادت نخستين فرزند امام جواد (ع) شتافت و موجي از سرور و خوشحالي اين بيت هاشمي را فرا گرفت . پدرش او را به نام جدش رضا (ع) و نياي اکبرش اميرالمومنين علي (ع) خواند و کنيه اش را ابوالحسن ناميد .

پدر آن بزرگوار امام علي بن موسي بن جعفر بن محمد بن علي بن الحسين بن علي بن ابي طالب (ع) بود .
علي بن موسي انسان برجسته اي بود که آوازه فضل و دانش او در همه آفاق جهان اسلام طنين انداز بود تا آنجا که حتي مخالفان آن حضرت چونان شيعيان و هوا خواهان به يکسان زبان به ستايش او مي گشودند . او «رضا» بود. چرا که خداوند متعال او را به «امامت» و «حجيت» برگزيده بود و هم مردم او را به عنوان سالار و پيشواي خود پذيرفته بودند.

در روز هشتم ربيع الثاني- و يا 24 ربيع الاول- 232 هجري و در مدينه الرسول خانه شريف امام هادي (ع) به پيشواز دومين فرزندش از بانوئي دانا و پارسا که او را حديث يا سليل مي خواندند رفت. (بحارالانوار، ج 50، ص 236)

مأمون، خصوصاً در مورد علویها به برادرش معتصم سفارشها کرد و به او گفت : اینان پسران عموی تو از نسل امیرالمؤمنین علی هستند . با آنها خوش رفتار باش و از گنهکارشان بگذر و به آنان توجه کن و در هر سال صله های آنها را قطع مکن که حقوق اینان از چند جهت واجب می شود.